‘Iedere professional die zichzelf als instrument inzet, heeft reflectie op zijn handelen nodig voor deskundigheidsbevordering. Doet een professional dat via supervisie, dan is het aan de supervisor dit reflectieproces te begeleiden door de juiste vragen te stellen en aan te sluiten bij de kwaliteiten en eigenaardigheden van de supervisant. Supervisie is maatwerk’. Aan het woord is Marja Hodes opleider van de opleiding Supervisor. Samen met Bram de Muynck geeft ze de cursus “Supervisie geven aan gedragswetenschappers” van PAO.
De drijfveer om supervisor te worden komt volgens Marja voort uit enthousiasme voor het vak. ‘Een supervisor vindt het belangrijk dat jonge collega’s dit vak goed leren en goed uitoefenen. Voor gedragswetenschappers (orthopedagoog-generalist, register psycholoog NIP, GZ psycholoog), die zich willen registreren, is supervisie bovendien verplicht. En dat is niet voor niets. Een gedragswetenschapper moet bijdragen aan het oplossen van problemen, zorgen dat mensen zich beter gaan voelen, dat de kwaliteit van leven verbetert. De manier waarop jij jezelf als gedragswetenschapper inzet is daarin bepalend. Reflecteren op waarom je de dingen doet die je doet, vormt daarom een belangrijke basis voor je functioneren. Iedere professional zou daar, ondanks de dagelijkse hectiek, de tijd voor moeten nemen. Als je in een crisis zit, komt er immers geen oplossing, als je in de actie blijft zitten. Pas als je de tijd neemt om je eigen handelen te beschouwen en erover na te denken, komen de ideeën om het anders te gaan doen.’
‘Met supervisie integreert een supervisant zijn professionele en persoonlijke leerproces. Als supervisor neem jij de taak en rol op je de supervisant te helpen na te denken over zijn professioneel handelen. Waarom heb je voor dit instrument gekozen? Welke waarden en normen neem je mee? Wat voor effect heeft jouw handelen op die cliënt? Waarom heeft de therapie geholpen, waarom niet? Kortom de supervisor helpt de supervisant kijken naar de manier waarop hij kijkt naar mensen en hoe dit de situaties van mensen beïnvloedt.
Het gesprek is een belangrijke supervisietool. Daarnaast worden steeds vaker creatieve werkvormen toegepast, zoals werken met fotokaarten, playmobilpoppetjes, video. Belangrijk om te beseffen is dat werkvormen altijd een hulpmiddel blijven om het leerproces van de supervisant te bevorderen:
‘Supervisie is niet van het snelle werk. Dat is best bijzonder in de dagelijkse hectiek van tegenwoordig. De cursisten ervaren de cursus dan ook als “Hè hè, hier mag ik zitten en nadenken over wat er toe doet. Heerlijk.” Dat betekent overigens allerminst achterover leunen. De bedoeling is nadenken maar dat vervolgens ook delen en er feedback op krijgen. Hoe leer je zelf, hoe leren je supervisanten? Van wie heb jij dingen opgestoken? Hoe is dat gegaan? Hoe ben je opgevoed? Hoe hanteer jij je levenservaring? Ben je je bewust van je eigen normen en waarden en kun je die hanteren?’
Als supervisor zal je het met je supervisant ook moeten hebben over de moeilijke kanten van het vak, zoals de complexe intensieve problematiek waarmee je als gedragswetenschapper te maken krijgt. Huiselijk geweld, seksueel misbruik. Dat grijpt in op de mensen die het overkomt, maar ook op de gedragswetenschapper die er als hulpverlener bij betrokken is. Als professional zal de supervisant zich daar toe moeten kunnen verhouden. Hoe kan jij je supervisant daar het beste bij begeleiden? Daarvoor moet jij als supervisor eerst weten hoe jij je verhoudt tot dit soort intensieve problematiek.’
‘Daarnaast zijn er de maatschappelijke ontwikkelingen. De bezuinigingen van de laatste jaren hebben een enorm beroep gedaan op de manier van werken. Het moet allemaal kort en snel. Hoe verhoudt jij je als supervisor tot situaties waarvan je vindt dat het niet meer verantwoord is? Hoe leer je je supervisant van dit soort situaties te leren? Bijvoorbeeld: wat kan een supervisant doen als hij zich realiseert dat hij de waarden en normen van de beroepscode in bepaalde werksituaties niet meer in acht kan nemen? Weggaan? Zichzelf stevig maken, actie ondernemen om binnen de organisatie veranderingen te bewerkstelligen? Het één is niet beter dan het andere. Het gaat erom de supervisant te helpen onderkennen, verkennen en uitwerken; kortom de situatie leert gebruiken om ervan te leren.’
De wens om supervisor te worden en anderen het vak te leren ontstaat vaak bij een bepaalde rijpheid in de carrière. Elke gedragswetenschapper met een postdoctorale opleiding en ervaring met een groot aantal verschillende werksituaties en oplossingen, kan zijn of haar enthousiasme voor het vak doorgeven in de rol van supervisor.
In de cursus ‘Supervisie geven aan gedragswetenschappers’ wordt veel gewerkt met video-analyse, oefenen in de praktijk en rollenspellen. ‘De meeste cursisten vinden rollenspellen in het begin best spannend, maar dat verandert. Later in de cursus ervaren ze deze werkvorm als een enorme verrijking. Op een gegeven moment durft iedereen zijn vragen te stellen. De opleiding is dan ook een oefensituatie. Het hoeft niet perfect. We bieden een waardevolle, veilige leeromgeving waarin cursisten zich kwetsbaar durven opstellen en het vak supervisie goed kunnen leren. Meestal vormen de cursisten na de cursus een intervisie groep.’
Marja Hodes is NVO Orthopedagoog-Generalist, klinisch psycholoog, supervisor en opleider. Met Bram de Muynck vormt ze het hechte docentenkoppel van de met een 9 gewaardeerde cursus ‘Supervisie geven aan gedragswetenschappers’ van PAO.
