Professionals begeleiden bij eigen leerproces

Als organisatie moet je professionals begeleiden bij het richting geven aan hun eigen leerproces

Adrianne van Doorn: “Het gaat uiteindelijk om de concrete actie, doen wat de bedoeling is”

De vraag die ontwikkelingskundigen stellen is niet “Kunnen wij iets voor je oplossen?” maar “Hoe kunnen wij dienstbaar zijn in het proces van leren en ontwikkelen?”.’ Aan het woord is Adrianne van Doorn, methodisch ontwikkelaar van Ontwikkelingskunde. ‘Ontwikkelingskunde werkt volgens het anti-hamburgermodel”, lacht ze. Dus niet van “ik heb honger, zie een M, koop een hamburger en over een half uur heb ik weer honger”. Door de juiste vragen te stellen kun je professionals begeleiden bij het vanuit eigenaarschap richting geven aan hun eigen leerproces binnen het grotere geheel. Dat leidt tot diepgaand leren met blijvend resultaat. Dus een heerlijke maaltijd die duurzaam en voedend is.’

Wat is ontwikkelingskunde?
Ontwikkelingskunde is een ontwikkelingsgerichte benadering van leren en ontwikkelen waarbij gebruik wordt gemaakt van de “wortels” die er al zijn op het gebied van het begeleiden van leren. Adrianne: ‘Vanuit de supervisiekunde stel je de vraag: “Hoe kom je vanuit intrinsieke motivatie tot leren op persoonlijk niveau binnen de beroepscontext?”  Vanuit coaching: “Waar wil je naar toe en hoe kun je daar komen?” Daarbij gaat het vooral om doelgerichtheid. Vanuit de intervisie begeleidt een ontwikkelingskundige het samen en met elkaar leren en is de vraag: “Hoe richt je samen en met elkaar leren op een goede manier in?” Vanuit de organisatiecontext gaat het vooral om hoe je het leren in de organisatie kunt borgen. Door deze wortels te bundelen krijgen professionals binnen een groep of team de ruimte om hun eigen ontwikkeling te blijven sturen door van en met elkaar te leren in asynchrone wederkerigheid. Zo draagt de boom van ontwikkelingskunde mooie vruchten, zoals eigenaarschap, samen leren en doelgericht een ontwikkelingsbewuste omgeving vormgeven.’

Waarom ontwikkelingskunde?
De ontwikkelingsgerichte manier van leren die met ontwikkelingskunde wordt beoogd, sorteert voor op wat er in de nabije toekomst nodig is op het gebied van leren en ontwikkelen in organisaties. Adrianne ziet vier belangrijke ontwikkelingen.

Adrianne:  “Ik geloof in de wens tot kwaliteit en professionaliteit van mensen en organisaties. Bevlogenheid, sprankeling en samenwerking zien ontstaan en hierdoor de effectiviteit zien groeien, is wat mijn werk mooi, ondernemend en intrigerend maakt. Als de mens, professional én organisatie groeit, ontstaat er een werkomgeving met gezonde, blije en vitale mensen die blijvend in ontwikkeling zijn. Vanuit deze drive leer ik professionals hoe ze dit volwassenleren handen en voeten kunnen geven. Als methodisch ontwikkelaar van Ontwikkelingskunde© sta ik aan de basis van de beroepen van de toekomst en hoe het leren van medewerkers blijvend een beweging creëert van inspiratie en motivatie.”

Krappe arbeidsmarkt en snel opeenvolgende veranderingen
Adrianne: ‘We krijgen allereerst te maken met een krappe arbeidsmarkt. Werkgevers kunnen niet meer kiezen uit een grote groep werkzoekenden. Dat betekent dat het behouden van mensen prioriteit wordt, zeker in een setting waarbij het gaat over zorgvuldigheid naar cliënten toe en stabiliteit. Gebrek aan relationele continuïteit zorgt voor te veel verschillende gezichten voor cliënten en klanten. Dat resulteert in toename van agressie en geweld bij verstandelijk gehandicapten en een vertrouwensbreuk voor een kwetsbare doelgroep. Maar mensen binden aan je organisatie in een krappe arbeidsmarkt is vaak lastig. Professionals de ruimte geven om zich vanuit intrinsieke motivatie te kunnen blijven ontwikkelen, kan dan een belangrijke toegevoegde waarde zijn om werk aantrekkelijk te maken en te houden. De tweede ontwikkeling is het hoge tempo waarin veranderingen elkaar tegenwoordig opvolgen. Professionals moeten continu blijven leren om hun vak goed uit te kunnen blijven oefenen. Dat geldt des te meer voor hen die zichzelf als instrument inzetten, zoals bijvoorbeeld in allerlei vormen van zorg en het onderwijs.

Zij-instroom en multidisciplinaire teams
‘De derde ontwikkeling is een enorme zijinstroom uit hele andere vakgebieden. Dat betekent samenwerken met professionals met andere competenties en andere basisopleidingen. De vierde ontwikkeling is samenwerking tussen alle leerniveaus. Voorheen werkten mbo’ers en hbo’ers in eigen teams. Nu werken de verschillende leerniveaus steeds meer samen in multidisciplinaire teams waarvan wordt verwacht dat er per direct goed wordt samengewerkt terwijl de professionals binnen het team ieder op een andere manier hebben leren communiceren, reflecteren en beargumenteren. Het zijn verschillende werelden die met elkaar moeten leren communiceren. En dat is wat we in de ontwikkelingskunde continu aan het doen zijn binnen ontwikkelingsgroepen.’

Zelfsturing, eigenaarschap: hoe doe je dat met elkaar?
Adrianne merkt dat organisaties nu vaak leren en ontwikkelen vormgeven door standaardoplossingen vanuit het “oude denken” aan te bieden zoals cursussen en trainingen, terwijl dat vaak niet is wat er echt nodig is. Daarnaast streven organisaties naar eigenaarschap en zelfsturende of zelforganiserende teams. Adrianne: ‘Over deze thema’s zijn boeken vol geschreven, maar hoe je dat doét met elkaar is voor velen nog een worsteling. Ontwikkelingskundigen snappen dat proces. Door de juiste vragen te stellen en continu te schakelen tussen inhoud, proces en context, komt naar boven wat echt nodig is en vindt een ontwikkelingsgroep een manier om aan te geven wat ze van elkaar nodig hebben. Zo ontstaat tevens een nieuwe taal die iedereen verstaat.’

Van bewustwording tot concrete actie
Adrianne: ‘Als ik bijvoorbeeld met een wijkteam bezig ben, dan zijn we aan het oefenen hoe je eigenaarschap neemt, de juiste vragen stelt en het proces van samenwerken met elkaar vormgeeft. Door bewust schakelen tussen inhoud, proces en context, komen mensen tot het besef van “Okay, maar als dit nu van mij als professional verwacht wordt, dan botst dat met mijn persoonlijke overtuigingen.”

Voorbeeld van schakelen tussen inhoud, proces en context
Bijvoorbeeld een voorval met een agressieve cliënt. Dit voorval wordt in stukjes uit elkaar gerafeld. Vervolgens wordt voor de professional duidelijk: ‘Het was bijna 5 uur, ik was doodmoe en de cliënt kwam met van die grote ogen op me af. Die ogen had mijn vader ook altijd. Dat ik dan in de verdediging schiet heeft daar mee te maken. Als mensen dit in mij wakker maken, kan ik dit ontlopen maar als een cliënt dit doet, moet ik er iets mee, dan kan ik het niet ontlopen.’ In dit proces van analyseren komt de professional van bewustwording op persoonlijk niveau tot de afweging ‘Wat staat me nu te doen als professional?’ Pas als dat goed is afgewogen, kan de professional naar de vraag “Wat ga ik dan vanaf nu concreet anders doen?” Het gaat uiteindelijk om de concrete actie, om te doen wat de bedoeling is.

Steviger handelen en nieuw repertoire
De vijf fases die in het voorbeeld van het wijkteam gezamenlijk worden doorlopen zijn: ervaren (voorval met agressieve cliënt), analyseren (Ik was doodmoe), bewust worden (Die ogen had mijn vader ook), afwegen (Daar moet ik iets mee) en concretiseren (Wat staat me nu te doen?). Deze fases in die volgorde zijn essentieel om als professional tot steviger handelen te komen en nieuw repertoire op te bouwen. Adrianne: ‘Op een gegeven moment gaan professionals deze fases herkennen en wordt het een onbewust bekwame vaardigheid om samen van en met elkaar te leren door de juiste vragen te stellen. Want uiteindelijk is het de bedoeling dat de ontwikkelingskundige zichzelf overbodig maakt.’ Adrianne constateert in de ontwikkelingsgroepen die ze begeleidt, dat het ontwikkelingsgericht denken een basishouding wordt die niet alleen in het team aanwezig is maar ook naar cliënten en collega’s toe steeds meer wordt ingezet. Als ontwikkelingskundig denken geïnternaliseerd is in de professional zie je dat ze ook in de omgang met hun eigen cliënten op een ontwikkelingsgerichte manier gaan communiceren. En zo zie je zelfs op clientniveau eigenaarschap gewoon gebeuren.’

De intrinsieke motor voor actieleren aanspreken
De grondgedachte van ontwikkelingskunde is de juiste vraag stellen zodat de intrinsieke motor die iedereen heeft voor actieleren, wordt aangesproken. Adrianne: ‘Actieleren is het creëren van een fijne plek waarbij je onderzoekend en experimenterend, al doende leert. De oplossing van de een, kan ook iets voor de ander betekenen. Je kijkt met elkaar mee en onderzoekt wat voor jezelf werkt. Zonder schroom of voorzichtigheid gepast uitproberen. Elkaar op de juiste manier bevragen zonder oordeel vanuit deze zelfde nieuwsgierigheid is dan de ontwikkelingskundige manier van benaderen. Het scheppen van de voorwaarden zodat deze veilige dynamische lerende gemeenschap ontstaat, is de taak van de ontwikkelingskundige.’

Zelf aan de slag?
Heb je direct toepasbare kennis en vaardigheden nodig om de continue ontwikkeling van professionals binnen jouw organisatievorm te geven en te borgen? Wil je als supervisor meer verdieping in ontwikkelingsgericht leren? Of wil je ontwikkelingsgroepen begeleiden. Ontwikkelingskunde biedt je de handen en voeten om een veilige ontwikkelingsgerichte omgeving te creëren waarin inspiratie en motivatie aanzet tot continu leren, ontwikkelen en vernieuwen.

In de 3-daagse cursus Reflectie en ontwikkeling begeleiden leer je de basisprincipes van ontwikkelingskunde die je direct in je eigen praktijk kunt toepassen. De volgende thema’s komen aan bod:

• Coachend begeleiden van professionals en teams zodat ze zich blijvend ontwikkelen​
• Het kunnen stimuleren van denken, voelen en handelen gericht op ontwikkeling en zelfregie​
• Een aanpak op maat voor jouw eigen praktijk

Nog niet genoeg? In de 3-daagse Verdiepingscursus leren en ontwikkeling begeleiden, kunnen deelnemers van de cursus Reflectie en ontwikkeling begeleiden die door willen groeien in ontwikkelingskunde, zich verder verdiepen. De volgende thema’s komen aan bod:

• Begeleiden van groepen als het ingewikkeld wordt
• Leren en ontwikkelen modulair opbouwen zodat iedereen optimaal in ontwikkeling komt
• Ontwikkelingskundige organisatievisie begeleiden