Esther de Wolf & Paul van den Berg

Esther de Wolf is GZ-psycholoog, systeemtherapeut en psychotherapeut, gespecialiseerd in de oplossingsgerichte benadering. Vanuit haar eigen bedrijf Solution Focused Concepts is Esther zelfstandig gevestigd als psychotherapeut in Amsterdam en werkt als docent en trainer in post-master onderwijs.
Esther is als docent betrokken bij de PAO-cursussen Oplossingsgerichte supervisie en intervisie en Oplossingsgericht coachen en adviseren.

Paul van den Berg is GZ-psycholoog en werkzaam binnen zijn eigen praktijk in Amsterdam. Paul werkt graag met de oplossingsgerichte benadering. Naast dat hij het een stimulerende en positieve manier van coachen vindt, blijft hij versteld staan van de vindingrijkheid van mensen om oplossingen te vinden die voor hen werken. Dit blijft hem energie en inspiratie geven.
Paul is docent van de PAO-cursus Oplossingsgerichte therapie met speciale aandacht voor kinderen, jeugdigen en systemen.

De oplossingsgerichte benadering

‘Stel dat het probleem er niet is, hoe ziet je leven er dan uit?’

‘Je leert mensen weer te vertrouwen op hun eigen expertise.’ Zo verwoordt Esther de Wolf in het kort de toegevoegde waarde van de oplossingsgerichte benadering, bij het behandelen van mensen met een klacht die hen in de weg staat. Paul van den Berg voegt daaraan toe: ‘Het is een compleet andere manier van kijken naar veranderingsprocessen bij mensen, en net zo effectief als traditionele evidence-based methodieken’. Esther en Paul, als docenten betrokken bij verschillende PAO-cursussen waarin de oplossingsgerichte benadering wordt ingezet, leggen uit wat de oplossingsgerichte benadering inhoudt en waarom ze er zo enthousiast over zijn.

Focussen op een leven zonder klacht
Reguliere evidence-based methodieken zijn gebaseerd op de gangbare natuurwetenschappelijke benadering; voordat een behandeling van start gaat, is er uitgebreid aandacht voor de klacht, door deze te beschrijven, de mogelijke oorzaken ervan te verzamelen en eventueel een diagnose te stellen. De natuurwetenschappelijke benadering is ook de basis waarop de meeste psychologen en orthopedagogen zijn opgeleid.
Een behandeling op basis van de oplossingsgerichte benadering start met mensen een gedetailleerd verhaal, visie of beeld te laten schetsen van hoe hun leven eruit kan zien als de klacht er niet is, in plaats van dat er wordt gewerkt aan het oplossen van de klacht.

De klacht verdwijnt of wordt anders beleefd
Esther: ‘De oplossingsgerichte benadering gaat uit van de gedachte dat als mensen weten waar ze naartoe willen, ze onbewust of bewust van zelf op zoek gaan naar middelen en manieren om daar te komen. Dat is het veranderingsproces dat tot stand komt. Terwijl de cliënt kleine stapjes zet om te komen waar hij wil zijn, gaat hij steeds meer regie ervaren. Het resultaat daarvan is dat de klacht verdwijnt, anders wordt beleefd, of een plek krijgt in het geheel en niet meer als belemmering wordt gezien.

Als je een schip wilt bouwen
Trommel dan geen mensen op om hout te verzamelen
Ga geen werk verdelen en geef geen orders
Leer hen in plaats daarvan te verlangen naar de eindeloze zee
(Wisdom of the Sands, Antoine de Saint Exupéry (1900-1944))

Het leven zonder klacht beschrijven
Paul: ‘Stel dat het probleem een depressie is, dan start de behandeling met de vraag: “Stel dat het probleem er niet is, hoe ziet je leven er dan uit?” Daarop antwoordt de cliënt meestal met een gevoel. Bijvoorbeeld: “Ik hoop dat ik me dan goed voel.” Vervolgens laat je de cliënt zo concreet en gedetailleerd mogelijk beschrijven, wat dat in de praktijk betekent. Daarvoor stel je de vraag: “Stel dat je je goed voelt, hoe ziet dat er dan uit?” De cliënt noemt bijvoorbeeld meer energie, een blijer gevoel.’

‘Dan vraag je vervolgens “Hoe ga je dat merken?”, neemt Esther het stokje over. ‘Waarop de cliënt komt met bijvoorbeeld ‘meer initiatief, meer dingen doen’. “Wat voor dingen?”, is dan de logische volgende vraag. Daarop antwoordt de cliënt bijvoorbeeld: “De voortuin aanpakken, meer contact met mensen.” Waarna je de vraag kunt stellen: “Wat gaan andere mensen dan aan jou merken?” Waarop de cliënt bijvoorbeeld aangeeft dat er meer mensen contact zoeken en er meer interactie is met anderen. Zo ontstaat er een door de cliënt zelfgemaakt beeld, verhaal of soort filmpje van hoe het leven eruit zou kunnen zien als het probleem er niet is. Dit noemen we dan de gewenste situatie van de cliënt.’

Bewust worden van eigen mogelijkheden
Paul: ‘Terwijl mensen actief bezig zijn hun gewenste situatie te beschrijven, zie ik in de praktijk dat mensen meer hoopvolle perspectieven aan het creëren en reconstrueren zijn. De houding van mensen wordt meer ontspannen en de gezichtsuitdrukking wordt zachter. Ze beleven als het ware al het leven dat ze graag willen en voor zich zien. Wanneer de beschrijving klaar is, ga je kijken naar wat er in het leven van de cliënt al een beetje zo is als in de beschrijving. Wat in iemands leven geeft aanleiding om te denken dat de gemaakte beschrijving mogelijk is? Op die manier wordt de cliënt zich meer bewust van wat mogelijk is en neemt hij het eerste stapje naar de gewenste situatie.’

The future is not a result of choices among alternative paths offered by the present,
but a place that is created –
created first in the mind and will,
created next in activity.
The future is not some place we are going to, but one we are creating.
Bron: John Schaar, Political Scientist, University of Santa Clara, USA

Bewust worden van eigen regie
Esther: ‘In volgende sessies bespreek je wat er in de tussentijd gebeurd is dat lijkt op waar de client naartoe wil. Dat kunnen hele kleine dingetjes zijn. Vervolgens ga je kijken hoe de cliënt dit voor elkaar heeft gekregen. Het resultaat daarvan is dat de cliënt zich bewust wordt van zijn eigen regie. Door de cliënt vervolgens zelf te laten ontdekken hoe het beeld van zijn leven eruitziet nadat hij een volgend stapje doet op weg naar de gewenste situatie, zal de verandering in die richting plaatsvinden en de cliënt dit waarnemen. Zo gaat iemand stapje voor stapje op weg naar het leven dat hij voor zich ziet, terwijl, eveneens stapje voor stapje, een nieuwe mindset ontstaat. Een mindset die niet meer is gefocust op de klacht maar op het leven dat iemand graag wil. Daarbij is het belangrijk dat je als hulpverlener het vertrouwen hebt dat het de cliënt gaat lukken.’

De ontdekking dat mensen zelf de beste oplossingen bedenken
Esther: ‘Mensen zijn echt zelf het beste in staat te beschrijven waar ze naartoe willen en de manieren te bedenken om daar te komen. Door heel dicht bij de waarden van je cliënt te blijven en niets op te leggen, komen die eigen oplossingen naar boven.’ Paul knikt. ‘Door heel bewust zo min mogelijk te sturen, ontwikkelen mensen hun eigen waarheid.’ Esther: ‘Dat is ook waarom ik zo enthousiast ben over de oplossingsgerichte benadering. Je ontdekt dat mensen veel betere oplossingen bedenken dan dat je als hulpverlener ooit had kunnen bedenken. Paul: ‘Dat is magisch om mee te maken. Als therapeut ben jij de expert in het proces, de cliënt is de expert in het vormgeven van zijn leven.’ ‘Precies’, benadrukt Esther. ‘Om de verandering van mindset voor elkaar te krijgen, ben je sturend en vasthoudend op het proces en volgend op de inhoud.’

Alle soorten klachten
Toepassingsgebieden voor de oplossingsgerichte benadering zijn er vele. Esther: ‘Omdat je altijd dezelfde weg volgt, ongeacht de klacht, zijn in principe alle soorten klachten met de oplossingsgerichte benadering te behandelen.’ Paul: ‘Naast psychotherapie zie je de benadering ook steeds meer toegepast worden in onder meer coaching en het onderwijs, met hetzelfde eindresultaat als gangbare evidence-based methodieken. ‘Vaak in minder sessies’, benadrukt Esther. ‘Doordat aan de hand van de oplossingsgerichte benadering cliënten weer het vertrouwen krijgen dat ze zelf in staat zijn hun problemen op te lossen, werkt het vaak ook empowerend, maar daar moet nog onderzoek naar worden gedaan.’

De uitdaging van de oplossingsgerichte benadering
Voor veel psychologen en orthopedagogen is het even wennen wanneer ze in een PAO-cursus de oplossingsgerichte benadering leren kennen. Esther: ‘Dankzij de natuurwetenschappelijke opleiding die de meesten hebben genoten, hebben ze heel veel kennis tot hun beschikking. Maar, bij de oplossingsgerichte benadering is het de bedoeling dat deze kennis in eerste instantie geparkeerd wordt en de cliënt op inhoud wordt gevolgd. Daar voelen velen zich in het begin niet comfortabel bij.’ Paul: ‘Je kunt het vergelijken met het leren spreken van een nieuwe taal; wat automatisch en logisch is, valt weg.’ Esther: ‘Daar staat tegenover dat je een hele andere, energie gevende interactie krijgt met cliënten omdat je focust op het leven waar ze naar toe willen. Veel cursisten komen er tijdens de cursus achter hoeveel ze onbewust voor cliënten invullen tijdens gesprekken. Dat is een eyeopener. Dankzij de oplossingsgerichte benadering leer je heel bewust alleen je cliënt te volgen en geen aannames te doen over wat je cliënt zou kunnen bedoelen of waar je cliënt naartoe wil in het gesprek. Met de oplossingsgerichte benadering blijf je heel dicht bij de cliënt.’

Gerelateerde cursussen
Meer leren over de oplossingsgerichte benadering? Volg een van onze oplossingsgerichte cursussen:

Esther de Wolf & Paul van den Berg

De oplossingsgerichte benadering

‘Stel dat het probleem er niet is, hoe ziet je leven er dan uit?’

Schematherapie boekt resultaat bij hardnekkige persoonlijkheidsproblemen

Meer eigen invloed ervaren voor cliënten én professionals in de zorg

Incompanycursus Effectief beïnvloeden voor gedragsdeskundigen, consulenten passend onderwijs en leerspecialisten

Aanbod op thema

Over PAO

Kennis en inspiratie

Contact opnemen