Cognitieve gedragstherapie: Positieve CGT bij complexe problematiek

‘De helft van de therapeuten zet al positieve CGT-interventies in’

‘De kans dat een depressie terugkeert na een behandeling met positieve CGT is kleiner dan na een behandeling met reguliere CGT.’ Aan het woord is Steven Strietman, docent van de PAO-cursus Cognitieve gedragstherapie: Positieve CGT bij complexe problematiek. Bij positieve CGT vraag je aan je cliënt niet over zijn ellende te vertellen, maar veel meer over wanneer je cliënt zich goed voelt en hoe dat eruitziet.’

‘Normaliter richt reguliere CGT zich vooral op wat er niet goed gaat. De therapie gaat heel erg over disfunctionele niet helpende gedachten opsporen en uitdagen’, legt Steven het verschil tussen reguliere en positieve CGT uit. Positieve CGT gaat veel meer over het voeden van helpende gedachten. Je zou kunnen zeggen dat de reguliere CGT gefocust is op het probleem, ook wel het medische model genoemd, terwijl positieve CGT vooral stil staat bij wat er wel goed gaat.

Waar begin je bij complexe problematiek?
‘Een probleemgerichte benadering, dus het medische model, kan heel prima werken bij een enkelvoudig probleem. Neem bijvoorbeeld een gebroken been. Dan moet je kijken naar wat er precies gebroken is en hoe dat het beste gerepareerd kan worden. Maar, en daar is iedereen het eigenlijk wel over eens, bij complexe problematiek wordt deze benadering wat lastiger. Want waar moet je beginnen in al die complexiteit? Bovendien vraagt het medisch model heel veel van de therapeut waardoor het risico op behandelmoeheid en burn-out toeneemt. Vandaar dat je steeds meer ziet dat het bij complexe problematiek richting de oplossingsgerichte therapie gaat. Van positieve – en oplossingsgerichte psychologie weten we inmiddels ook dat het minder vraagt van de therapeut. Het risico op uitval door bijvoorbeeld burn-out neemt daardoor af.’

Wetenschappelijke onderbouwing
Positieve CGT is een combinatie van positieve en oplossingsgerichte psychologie waarover al heel veel wetenschappelijke literatuur is verschenen. Juist omdat in de loop van de tijd steeds meer stromingen en methodieken verdwijnen omdat ze niet genoeg wetenschappelijk zijn onderbouwd, wordt voor de positieve CGT behoorlijk aan de weg getimmerd met wetenschappelijk onderzoek. Recentelijk is er een belangrijk artikel verschenen van Frederique Bannink en Nicole Geschwind over de resultaten van positieve CGT bij depressie. Daar komt uit dat bij depressie positieve CGT beter werkt dan reguliere CGT en dat de cliënt deze therapievorm fijner vindt.

Optimisme kun je leren
De reden dat positieve CGT juist goed werkt bij depressies heeft niet alleen te maken met de focus van de psychotherapie op wat er wel goed gaat. De therapie is ook een training. Steven: ‘Optimisme kun je leren. Veel mensen zijn gewend om aan die narigheid te blijven denken. Door cliënten te leren focussen op het positieve, wordt dat toch meer de way of life. Zwarte gedachten krijgen daardoor minder impact. Op het moment dat je de vaardigheid om op het positieve te focussen in huis hebt, is het makkelijker om dit vast te houden, en je minder te laten leiden door negatieve gedachten.’

Het competitiemodel
Het idee dat er bij mensen een innerlijke competitie gaande is tussen functionele en disfunctionele gedachten wordt steeds meer gemeengoed. Bij een depressie winnen heel duidelijk de disfunctionele gedachten. Maar op het moment dat je de functionele gedachten gaat voeden en daarbij stil gaat staan, worden de functionele gedachten aannemelijker. Ze noemen dit ook wel het competitiemodel. Dit model kun je op alle soorten problematiek toepassen.

Focus op positieve gedachten
‘Je zou kunnen zeggen dat de manier waarop met gedachten om wordt gegaan in de positieve CGT op mindfulness lijkt, vult Steven aan. ‘Daar zit ook een overlap in. Maar, bij mindfulness zeggen ze: “Nare gedachten komen en gaan”. Bij positieve CGT zeggen we: “Dat zal, maar we gaan het helemaal niet hebben over die nare gedachten. We gaan het hebben over de positieve gedachten.”’

Kortere behandeltrajecten?
Je zou verwachten dat als positieve CGT beter werkt dan reguliere CGT bij complexe problematiek, dat de behandeltrajecten dan korter zijn. Maar dat is volgens Steven niet per se het geval. ‘Zeker bij complexe problematiek heb je tijd nodig voor allerlei interventies. Daarnaast kost het tijd om de focus op positieve gedachten in te trainen. Dat is niet na één sessie gelukt. Maar de kans dat een depressie terugkeert na een behandeling met positieve CGT wordt wel kleiner, juist vanwege die training.’

3 interventies in positieve CGT

Contraconditionering
Een interventie die in positieve CGT steeds meer wordt ingezet is contraconditionering. Het is een methode om kracht of veerkracht op te roepen die de cliënt kan meenemen in het dagelijks leven. Bijvoorbeeld iemand die depressief is denkt heel sterk: ik kan het niet, ik blijf in bed. Maar er is hoogstwaarschijnlijk een moment geweest in zijn leven dat-ie wel van alles kon. Dat ie wel heel krachtig was. Ook al is dat misschien tien aar geleden, in gedachten kun je teruggaan naar dat moment en daarbij stilstaan. Dan roep je als het ware een bepaald gevoel, een bepaalde ervaring op uit het verleden die iemand op dit moment kan helpen. Dat geeft wat meer kracht waardoor iemand met een depressie net dat zetje krijgt om te besluiten wel uit bed te komen. Bij contraconditionering sta je dus stil bij positiviteit uit het verleden om beter met de depressie om te kunnen gaan.

Competenties inzetten
Kracht oproepen kun je ook doen met competenties. Als iemand zijn competenties, dat is ook wetenschappelijk bewezen, meer gaat inzetten, dan neemt het welbevinden toe. Mensen worden op die manier wat meer in hun kracht gezet. Je moet wel even met je cliënt uitpluizen wat zijn competenties zijn, maar daar bestaan hele mooie vragenlijsten voor.

Interventie imaginair rescripten
Een ander voorbeeld is imaginair rescripten, afkomstig uit de schematherapie. Daar wordt momenteel veel wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Met deze interventie herschrijf of rescript je een nare gebeurtenis uit het leven van je cliënt door te vragen: Wat had er ook kunnen gebeuren? Hoe had dat eruit kunnen zien? Laten we daar dan eens bij stilstaan.

Besmetting in positieve zin
Inmiddels worden er steeds meer interventies uit de positieve CGT in de reguliere CGT ingezet. Steven: ‘Op dit moment zet de helft van de CGT-therapeuten al positieve CGT-interventies in. De reguliere CGT wordt op die manier echt ten goede besmet door al die positiviteit. De vereniging van CGT is daar heel makkelijk over. Zij hebben de houding van “als het werkt dan doen we dat gewoon”. De werkgroep positieve CGT is op dit moment ook de grootste werkgroep binnen de vereniging.

Moeten we het wel over trauma hebben?
‘Dit neemt niet weg’, benadrukt Steven, ‘dat we bij sommige problematiek nog wel kijken naar wat er niet goed gaat. Bijvoorbeeld bij PTSS wordt wel al onderzoek gedaan naar Imaginair rescripten, maar voorlopig doen we daar nog de reguliere CGT-interventies EMDR en imaginaire exposure bij. Bij PTSS kan ik me dat ook voorstellen, als het gaat om enkelvoudig trauma. Als het heel complex trauma wordt, dan is het maar de vraag of je deze methodieken moet toepassen. Maar voorlopig doen we het ermee omdat deze methoden wetenschappelijk zijn onderbouwd en de werking van positieve CGT-interventies nog meer onderzocht moet worden. Momenteel is onderzoek naar de vraag of je het bij de behandeling van trauma helemaal niet over het trauma moet hebben en gelijk start met rescripten in volle gang.’

De overstap naar wat er wel goed gaat
De besmetting van positieve CGT van reguliere CGT zie je ook terug in de basiscursus CGT. Ook daar worden steeds meer elementen van positieve CGT geïntegreerd. Sprak dat je aan? Of is het alweer geven geleden dat je de basiscursus CGT hebt gedaan? Dan is de VGCt vervolgcursus cursus Cognitieve gedragstherapie: Positieve CGT bij complexe problematiek ideaal. Je verdiept jouw kennis en vaardigheden in de cgt, en bent op de hoogte van de nieuwe ontwikkelingen binnen de CGT. Je leert over te stappen van de focus op wat er niet goed gaat naar de focus op wat er wel goed gaat.

Alle positieve CGT-interventies in je rugzak
Na de cursus heb je de vaardigheden paraat om helpende, functionele gedachten en/of beelden te ontdekken bij je cliënt, en deze ook te voeden en te creëren. Je bent veel meer getraind op het leren herkennen maar vooral ook op het oproepen van positieve beelden en gedachten die je op elk moment in de therapie kunt inbrengen. De cursus biedt een uitgebreide kennismaking met positieve CGT en tegelijkertijd train je intensief de vaardigheden zodat je de positieve CGT-interventies direct in je eigen praktijk kunt inzetten. Omdat het gaat om een overzichtelijk aantal vaardigheden, heb je na deze cursus alle positieve CGT-interventies in je rugzak en weet je bij welke problematiek deze interventies kunnen worden ingezet.

Ga naar de cursus Positieve CGt bij complexe problematiek