Meer eigen invloed ervaren voor cliënten én professionals in de zorg

Martin de Vor: ‘Als we onze interesses en voorkeuren niet kunnen ervaren, hebben we het gevoel een deel van het leven te missen’

‘Wanneer een hulpverlener gericht is op uitbreiding van regie voor zijn cliënten dan wil hij zelf ook meer regie ervaren’. Dat stelt Martin de Vor. Hij is orthopedagoog/GZ-psycholoog/supervisor en is gespecialiseerd in praktische handvatten voor hulpverleners om cliënten met een beperking zo te ondersteunen dat zij een eigen leven kunnen leiden. ‘Eigen invloed ervaren en kunnen uitbreiden is een van de factoren die kwaliteit van leven bepalen. Deze factoren zijn universeel en gelden voor zowel cliënten als hulpverleners. Voor veel hulpverleners is dat een eyeopener.’ Volgens Martin de Vor is het ene dan ook niet los te zien van het ander.

Invloed ervaren door zelf keuzes te maken, een sociaal netwerk hebben, actief deelnemen aan de samenleving, jezelf ontwikkelen, je veilig voelen. Het zijn de belangrijkste factoren die voor iedereen de kwaliteit van leven bepalen. Wanneer deze factoren in balans zijn, ervaren we welzijn. Martin de Vor: ‘Wat je vaak ziet in zorginstellingen is dat de factor ‘eigen invloed’ bij zowel cliënten als medewerkers onderbelicht is.’

Cliëntniveau: Wie is de persoon achter je cliënt?
‘Hulpverleners zijn vaak geneigd voor hun cliënt te zorgen. Zij bepalen wat goed is voor hun cliënt en verkleinen daarmee tegelijkertijd zijn invloed. De oorzaak van dit fenomeen ligt in de gerichtheid op de stoornis of de beperking van de cliënt. Dit spoor loopt helaas vaak dood, vooral als de stoornis of beperking blijvend is. In plaats van de kwaliteit van leven te vergroten, wordt juist de kwaliteit van leven naar beneden gehaald. Met als extreem voorbeeld vrijheidsbeperkende maatregelen; ‘Het is voor je eigen veiligheid’. De behoefte aan invloed uitoefenen, wordt echter genegeerd. Daarnaast verliezen hulpverleners de persoon achter een stoornis of probleem vaak uit het oog omdat ze in zijn dossier alleen lezen over de stoornis of beperking en de problemen die hij veroorzaakt: ‘De cliënt stelt zich onbegeleidbaar op’. Met deze negatieve beeldvorming is de cliënt niet geholpen. Wanneer je je verdiept in de persoon achter de cliënt, ga je hem op een andere manier zien en stem je vanzelf beter af op wat hij wil.’

‘Door je te richten op wat je cliënt wél kan, gaat er een wereld aan mogelijkheden open’

Waar gaat je cliënt voor? 
‘Door je te richten op wat je cliënt wél kan, gaat er een wereld aan mogelijkheden open. Wanneer je cliënt de gelegenheid krijgt zijn voorkeuren, interesses en talenten te ervaren, kan hij zelf keuzes gaan maken. Waar gaat je cliënt voor? Waar beleeft hij plezier aan? Waar is hij goed in? Je ziet gauw genoeg wat hij leuk vindt en wat niet. Zo heb je al snel een positief spoor te pakken. Afhankelijk van hoe het gaat in de praktijk, kun je bekijken welke ondersteuning nodig is en kun je de kaders waarbinnen je cliënt zijn invloed kan ervaren, vergroten of verkleinen. Wij, mensen zonder beperking, doen het op precies dezelfde manier. En ook wij maken daarin wel eens een verkeerde keuze. Wie van ons is er niet een keer aan een opleiding of baan begonnen, waarvan de praktijk achteraf heel anders bleek dan dat we vooraf verwacht hadden. Dat hoort erbij. Als we onze interesses en voorkeuren niet kunnen ervaren, hebben we het gevoel een deel van het leven te missen.‘

Veel minder tijd voor én behoefte aan zelfmutilatie
Een jongen die lijdt aan een zware vorm van zelfmutilatie, had alle behandelingen en therapieën gehad, maar niets hielp. Toen is de koers omgegooid. Op basis van zijn antwoorden op vragen als ‘Wat doe je graag?’, ‘Waar wordt je vrolijk van?’, zijn activiteiten bedacht en aangeboden. De jongen, normaal gesproken niet zo actief, werd een stuk actiever waardoor hij sowieso minder tijd overhield om zichzelf te verwonden. Daarnaast ging hij zich, dankzij de activiteiten waar hij plezier aan beleefde, steeds beter voelen. Zijn behoefte aan zelfmutilatie nam sterk af.

Vrachtwagenchauffeur of de sfeer van de truckers onderling?
Een man met een licht verstandelijke beperking wilde vrachtwagenchauffeur worden. Ondanks dat zijn begeleiders al meerdere malen tegen hem hadden gezegd dat dit niet voor hem was weggelegd, bleef die wens maar terug komen. De begeleiding besefte dat ze er iets mee moesten, ook al zou de man nooit vrachtwagenchauffeur kunnen worden. Ze verdiepten zich in zijn interesse. ‘Wat spreekt je nu zo aan in het beroep vrachtwagenchauffeur? Zijn dat de grote wagens met ronkende motoren, dat je verre reizen kan maken, of de sfeer van de truckers onderling?’ Dat laatste bleek het geval. Aan een transportbedrijf in de buurt werd gevraagd of de man op vrijdagmiddag, wanneer de vrachtwagenchauffeurs samen komen om wat te drinken, langs mocht komen. Dat kon. De man vond het helemaal geweldig. Dat wilde hij wel vaker. Het ‘gezeur’ over dat hij vrachtwagenchauffeur wilde worden, was als sneeuw voor de zon verdwenen.

‘Je kunt niet iets willen waarvan je niet weet dat het bestaat’