2 jaar Jeugdwet: wat gaat goed, wat kan beter?

Ingeborg Galama: ‘Waarborging van zorg bij zwaardere problematiek is pijnpunt’
De evaluatie van de Jeugdwet en de Wet herziening Kinderbeschermingsmaatregelen, die 1 januari 2015 zijn ingegaan, zou december 2017 een eind gevorderd zijn, maar beiden zijn nog lopende trajecten. Volgens Ingeborg Galama, docent van de PAO cursus Kinder- en jeugdrecht in kort bestek, is dit uitstel niet vreemd. ‘Na de invoering van de Jeugdwet was er veel kritiek vanuit de politiek en de media. De belangen zijn groot. Daarnaast is de evaluatie een omvangrijke klus en in vijf deelstudies verdeeld, waarbij een van die deelstudies zich richt op de aansluiting op de kinderbeschermingsmaatregelen. Stel dat er een wijziging moet komen, dan willen de vele organisaties die bij de evaluatie betrokken zijn, goed beslagen ten ijs komen.’ In dit interview geeft Ingeborg haar visie op 2 jaar nieuwe wetgeving. Wat gaat goed, wat kan beter?

Over Ingeborg Galama
Ingeborg Galama is sinds 2007 juridisch adviseur bij de Raad voor de Kinderbescherming en samen met Kees Blankman, docent bij de Vrije Universiteit, als docent betrokken bij de PAO cursus Kinder- en jeugdrecht in kort bestek. In de cursus gaan Ingeborg en Kees uitgebreid in op de evaluaties van bovenstaande wetten en op een rapport over de gevolgen van de transitie van de Jeugdzorg van de hand van de gemeentelijke ombudsman van Rotterdam. De hoofdpunten van het cursusprogramma zijn:

• • Grondige kennismaking met juridische aspecten van de jeugdhulpverlening
  • Kinderbescherming, ondertoezichtstelling en kindermishandeling
  • Juridische consequenties van uw doen en laten als hulpverlener
  • Implicaties van de nieuwe Jeugdwet
  • De cursus is bestemd voor (ortho)pedagogen, (kinder)psychologen, jeugdreclasseringmedewerkers en andere professionals die bij een instelling of vanuit eigen praktijk werken in de hulpverlening aan kinderen en jeugdigen.

Lees meer over de cursus Kinder- en Jeugdrecht in kort bestek.

Het grotere kader snappen, is best ingewikkeld
Volgens Ingeborg bouwen niet juridisch geschoolde professionals hun juridische kennis vaak op door ervaring. ‘Ze beschikken daardoor niet over een overkoepelend referentiekader. Dat heeft tot gevolg dat ze problematiek waarmee ze niet eerder te maken hebben gehad, niet goed weten te plaatsen. Daar staat tegenover dat het heel lastig is om alles uit de wet te snappen. Zeker omdat er parallel aan de Jeugdwet nog allerlei wetten zijn die op elkaar ingrijpen, zoals de Wmo, de Participatiewet en wetten op medisch vlak. Dit is voor mij als jurist zelfs niet te overzien. Voor een professional begint het vaak al met de vraag naar het verschil tussen vrijwillige en gedwongen hulpverlening. Wat zijn de rechten en plichten voor de cliënt en de hulpverlener, wat zijn de mogelijkheden van hulpverlening, door wie wordt het betaald? Het antwoord op deze vragen wordt bepaald door het vertrekpunt: Wordt een gezinsvoogd betrokken of ga je als hulpverlener met ouder en kind aan de slag?’

Grote steden versus kleine gemeenten
Na de invoering van de Jeugdwet was er veel kritiek op de wijkteams. De wijkteammedewerkers zouden geen verstand hebben van de problemen van kinderen, omdat ze gewend waren voornamelijk met ouderen te werken. Volgens Ingeborg is daar vooral in de grote steden veel in verbeterd. ‘Grote steden hebben meer wijkteams, dus er is meer ruimte om te differentiëren in aanbod van zorg en dat doen ze ook. In kleine gemeentes is het echter nog steeds lastig. Wanneer een wijkteammedewerker van een kleine gemeente ineens een tienermoeder of eergerelateerd geweld voor zijn neus krijgt, en dat nog nooit bij de hand heeft gehad, kan hij niet terugvallen op zijn eigen ervaringen en de ervaringen van collega’s.’

Druk op professionals in kleine gemeentes
‘In kleine gemeentes zijn de tools, know how, contacten en het netwerk niet voorhanden om met weinig voorkomende problematiek op de juiste wijze aan de slag te gaan. Dat legt veel druk op de professional. Je wordt geacht over de juiste expertise te beschikken, maar die is er niet. Een tienermoeder of eergerelateerd geweld vraagt om gespecialiseerde hulp. Het is daarom niet eerlijk om dit bij professionals in kleinere gemeentes in de schoenen te schuiven. De andere kant van het verhaal is echter, dat de professional vanuit zijn onwetendheid veel fout kan doen omdat hij helemaal geen notie heeft dat het om eergerelateerd geweld gaat, als een zwanger meisje met een etnische achtergrond, aanklopt voor hulp omdat ze doodsbang is vermoord te worden door haar broer.
Kleine gemeentes proberen het gebrek aan expertise te ondervangen door samenwerkingsverbanden aan te gaan met andere kleine gemeentes en kopen gezamenlijk zorg in. Maar, de gemeentes blijven zelf verantwoordelijk voor de zorg en het budget. Dat betekent dat er altijd compromissen moeten worden gesloten. Scholing van professionals is een oplossing, maar de opleidingskeuze is weer afhankelijk van de zorg die is ingekocht. Dit probleem zal nog wel een tijd blijven bestaan.’

Korte termijn zorginkoop van gemeentes
Een ander punt waar vanuit het veld veel kritiek op is, is de gemeentelijk zorginkoop. Zowel grote als kleine gemeentes zijn voortdurend op zoek naar de goedkoopste zorgaanbieder. Er worden contracten afgesloten van slechts een jaar, om, zodra zich een goedkopere zorgaanbieder op de markt begeeft, direct over te kunnen stappen. ‘Deze manier van zorginkoop maakt het voor zorgaanbieders erg ingewikkeld. Grote organisaties willen medewerkers aan zich kunnen binden om kennis op te bouwen en mensen op te leiden. Je kunt niet investeren als je niet weet of je volgend jaar weer een contract hebt. Het ministerie van WVS voert momenteel de druk bij gemeentes op om in plaats van kortdurende contracten, 3- tot 5-jarige contracten af te sluiten.’